Streszczenie – Kamienie na szaniec

            Chłopcy, którzy wiosną 1939 roku zdawali maturę w warszawskim liceum Stefana Batorego, tworzyli 23. drużynę harcerzy nazywaną Bukami. Była to grupa bardzo zwarta, odznaczająca się koleżeństwem, nieustającą aktywnością, wesołością. Wicią organizowano wycieczki, wyprawy narciarskie, dyskutowano i planowano dalsze, już dorosłe życie. W czerwcu 1939 roku Buki, wraz z Alkiem, Rudym i Zośką, wyruszyły na ostatnią wędrówkę po Beskidzie Śląskim.

            Wrześniowa klęska była dla chłopców koszmarnym przeżyciem. 6. września wyruszyli z Warszawy na wschód, maszerując bombardowanymi drogami, przez kraj pogrążony w chaosie. Pod wsią Dębe Wielkie udzielili pomocy rannym ze zbombardowanego pociągu. We Włodawie dowiedzieli się o zajęciu przez ZSRR wschodnich terenów Polski. Po bezcelowej włóczędze wrócili do Warszawy.

            Buki, jako jedna z pierwszych grup młodzieży, rozpoczęły walkę z okupantem. Szybko nawiązano kontakt z PLAN-em, demokratyczną organizacją młodzieży wydającą własne czasopismo, które chłopcy z Buków zaczęli powielać. Podjęto różne akcje związane z uliczną propagandą: umieszczano na niemieckich plakatach nalepki, zrywano hitlerowskie flagi i wieszano polskie mury pokrywano tysiącami napisów i rysunków. Harcerze gazowali kina, drogie restauracje dla Niemców, wybijali szyby w sprzyjających okupantom zakładach rzemieślniczych. Równocześnie pracowali zarobkowo, podjęli też naukę w Szkole Budowy Maszyn im. Wawelberga. Po klęsce PLAN-u związali się z Wawrem, konspiracyjną warszawską organizacją prowadzącą tzw. mały sabotaż siłami harcerzy z Szarych Szeregów. Zośka został komendantem, Alek i Rudy też mieli swoje oddziały. Najsłynniejszą akcją Wawra stało się zerwanie z pomnika Kopernika niemieckiej płyty zasłaniającej polski napis. Dokonał tego Alek.

            W końcu 1942 roku Zośka i jego koledzy zostali włączeni do Grup Szturmowych, które należały do Sił Zbrojnych w Kraju. Rozpoczęły się szkolenia mające przygotować młodych ludzi do prawdziwej dywersji, akcji z bronią w ręku. Pierwsza z nich odbyła się w sylwestrową noc 1942/1943 roku. W okolicach Kraśnika wysadzili pociąg wiozący sprzęt wojskowy na wschodni front.

            W marcu 1943 roku Rudy został aresztowany. Przewieziono go na Pawiak, gdzie niezwłocznie rozpoczęto przesłuchania. Później przetransportowano go na ulicę Szucha, do siedziby gestapo, i bezlitośnie katowano, bito, torturowano, próbując wymusić zeznania. Rudy milczał. Grupa Zośki postanowiła uwolnić przyjaciela. Więzienny samochód zaatakowano pod budynkiem Arsenału. Po strzelaninie oswobodzono ledwie żywego Rudego i ponad dwudziestu innych więźniów. Akcja odbiła się bardzo szerokim echem po całym kraju.

            W czasie akcji pod Arsenałem ciężko ranny został Alek. Mimo troskliwej opieki umarł. Tego samego dnia zmarł również Rudy – po straszliwych męczarniach będących następstwem gestapowskich tortur.  W odwecie zastrzelono dwóch gestapowców wsławionych okrutnym traktowaniem więźniów, w tym i Rudego. Zośka bardzo ciężko przeżył śmierć przyjaciół i podkomendnych. Wyjechał na wieś, by odpocząć.

            Żołnierze Zośki zostali odznaczeni, ceniło ich dowództwo Kedywu. Polecono im uwolnić więźniów wiezionych z obozu koncentracyjnego na Majdanku do Oświęcimia. Akcję przeprowadzono na stacji Celestynów. Mimo silnej obrony Niemców, zadanie wypełniono w całości. Nie wszystkie akcje Grup Szturmowych Szarych Szeregów  były tak udane – nie powiodło się np. pod Czarnocinem.

            Któregoś dnia dostali rozkaz zniszczenia jednego z posterunków żandarmerii niemieckiej na północno-wschodniej granicy Generalnej Guberni. Atak rozpoczął się od wybuchu granatu, pierwszy w stronę budynku pobiegł Zośka. Został trafiony w pierś. Tylko on zginął w tej zwycięskiej bitwie. Dołączył do Alka, Rudego, Długiego, Maćka.